Blog

Czym jest know-how? Czy tajemnica przedsiębiorstwa to synonim know-how? Czym jest tajemnica przedsiębiorstwa? Jak się ochronić przed naruszeniami know-how i tajemnicy przedsiębiorstwa i jaka jest odpowiedzialność za tego rodzaju naruszenia?   

Czym jest know-how?

Know-how w wolnym tłumaczeniu oznacza „wiedzieć jak”. W prawie międzynarodowym pojęcie know-how zostało uregulowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu, która określiła je, jako całokształt wiadomości, czyli fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu. Ustawodawca europejski poszedł o krok dalej, wskazując w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 316/2014 z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień o transferze technologii – że know-how stanowi pakiet informacji praktycznych, wynikających z doświadczenia i badań, które są:

• niejawne – czyli nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne
• istotne – czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów objętych umową
• zidentyfikowane – czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić czy spełniają kryteria niejawności i istotności.

Wprawdzie ustawodawca europejski do dnia dzisiejszego nie wprowadził nowszej lub bardziej precyzyjnej definicji samego know-how, jednak uczynił to w sposób pośredni poprzez utworzenie nowej, szerokiej definicji pojęcia tajemnicy przedsiębiorstwa.

Źródłem know-how mogą być np. dane finansowe, techniczne, komercyjne, finansowe, biznesowe, administracyjne czy organizacyjne, których wartość gospodarcza umożliwia skuteczne działanie na rynku lub charakteryzuje dane przedsiębiorstwo. Jednakże wartość ta, ze względu na swój charakter, nie może być chroniona w inny sposób, np. poprzez patent lub znak towarowy.

Know-how może być m.in. wypracowanym modelem biznesowym, opracowaniem systemu komunikacji wewnątrzfirmowej, który powoduje zwiększenie efektywności pracowników przy mniejszych kosztach (na czym zależało kontrahentowi) itp. Nie jest możliwe ich opatentowanie, natomiast mają one znaczący wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i dopóki pozostają niejawne zawsze będą stanowiły know-how przedsiębiorstwa.

Czym jest tajemnica przedsiębiorstwa?

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów, nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji, albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął (przy zachowaniu należytej staranności) działania w celu utrzymania ich w poufności.

Powyższa definicja funkcjonuje w obrocie prawnym od 2018 r. w art. 11 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a została wprowadzona na skutek zmian zachodzących w prawie unijnym, a tym samym ich implementacji do prawa wewnętrznego, tj. przyjęcia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem. Ustawodawca europejski motywuje wprowadzenie tego aktu prawnego tym, że należy przyjąć jednolitą definicję tajemnicy przedsiębiorstwa bez ograniczania zakresu ochrony przed przywłaszczeniem. Taka definicja powinna być zatem sformułowana w sposób uwzględniający know-how, informacje handlowe i informacje techniczne w przypadkach, w których istnieje zarówno uzasadniony interes w utrzymaniu poufności, jak i uzasadnione oczekiwanie, że taka poufność zostanie zachowana. Ponadto, know-how lub informacje dotyczące firmy powinny mieć rzeczywistą lub potencjalną wartość handlową. Za informacje o wartości handlowej powinny być uważane wówczas, gdy przykładowo ich bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie może spowodować szkody dla interesów osoby, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, szkodząc jej naukowemu lub technicznemu potencjałowi, interesom gospodarczym lub finansowym, pozycji strategicznej lub zdolności do konkurowania.

Co warto podkreślić, definicja tajemnicy handlowej nie obejmuje nieistotnych informacji oraz doświadczeń i umiejętności, które zostały zdobyte przez pracowników w trakcie prowadzenia normalnej pracy, a także nie obejmuje informacji, które są powszechnie znane lub łatwo dostępne osobom z kręgów zajmujących się zwykle tym rodzajem informacji.

Tajemnica przedsiębiorstwa to synonim know-how?

Wbrew powszechnemu twierdzeniu tajemnica przedsiębiorstwa i know-how nie są tożsame.

Zauważmy, że w definicji know-how podkreśla się, że informacje mają być istotne czyli ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów objętych umową, w przypadku tajemnicy przedsiębiorstwa definicja jest nieco szersza bowiem informacje mają posiadać wartość gospodarczą, która jak wskazuje NSA:

nie musi być znacząca, może być też aktualna lub potencjalna (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 lipca 2017 roku, sygn. akt II GSK 3485/15).

Ponadto, Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreśla, że:

informacja posiada dla przedsiębiorcy wartość ekonomiczną wówczas, gdy jej wykorzystanie przez innego przedsiębiorcę zaoszczędzi mu wydatków lub zwiększy zyski, pozwoli pozyskać nowych klientów, itp. (wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II SA/Wa 2406/13).

Porównując powyższe definicje można z łatwością zauważyć, że tajemnica przedsiębiorstwa jest pojęciem szerszym niż know-how, a z kolei każde know-how stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, ale już nie każda tajemnica przedsiębiorstwa stanowi know-how.

Należy pamiętać, że nie istnieje coś takiego jak enumeratywna lista informacji będących tajemnicą przedsiębiorstwa – kluczowe znaczenie ma to czy informacja spełnia cechy wskazane w Ustawie – a w zakresie implementowanym w sposób niewłaściwy lub nieimplementowanym w ogóle – także w Dyrektywie. Praktycznie każda informacja, jaką można sobie wyobrazić w danych okolicznościach może być tajemnicą przedsiębiorstwa, a jednocześnie nie być know-how.

Jako przykład można wskazać informację na temat fabryki, z której dany przedsiębiorca, np. butik nabywa delikatny papier o specyficznym zabarwieniu lub połysku, w który owija ubrania wkładane do toreb lub paczek – nazwa tej fabryki nie jest istotna (ważna i użyteczna z punktu wytwarzania produktów objętych umową – w tym przypadku ubrań), ale daje temu konkretnemu przedsiębiorcy swoistą przewagę nad innymi tego typu sklepami, gdyż z przeprowadzonych badań rynkowych wynika, że klientki chętniej wybierają ten sklep ze względu na to w co jest pakowany produkt – czyli informacja posiada pewną wartość gospodarczą.

Jak się zatem ochronić przed naruszeniami tajemnicy przedsiębiorstwa?

Brak prawidłowej ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa może być dla przedsiębiorcy bardzo dotkliwy chociażby ze względu na to, iż żyjemy w kapitalizmie, w którym konkurencyjność jest na wagę złota, a utrata kluczowego elementu jakim jest np. wypracowany model biznesowy, kluczowy pracownik, bądź nawet grupa pracowników, lista kontrahentów, opracowany bądź funkcjonujący w firmie system zarządzania czy infrastruktury lub utrata innych tego typu elementów, może stanowić równię pochyłą prosto w ramiona upadłości.

Najpowszechniejszą formą naruszeń są działania pracowników, a właściwie byłych pracowników, którzy odchodząc zachowują dla siebie np. listę klientów, wzorów, dokumentów czy metod, którymi posługiwał się u pracodawcy.

Podstawową formą ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz know-how jest właściwa klauzula umowna, wspomożona przepisami Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Należy podkreślić, że tajemnica przedsiębiorstwa utrzymuje swoją ważność do czasu pozostawania informacją niejawną i to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek. aby o to zadbać, np. poprzez kary umowne w umowie z pracownikami z tytułu naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, szyfrowanie plików lub wyraźne oznaczanie dokumentów, jako informacje poufne.

Skuteczna ochrona wiąże się także z koniecznością wprowadzenia odpowiednich zabezpieczeń technicznych, które możliwie jak najskuteczniej ochronią przedsiębiorstwo chociażby przed przełamaniem zabezpieczeń i wykradzeniem danych osobowych klientów, danych „ukrytych” inwestorów, czy w przypadku firm o takim profilu działalności – np. tajnej receptury na sos.

Pamiętajmy jednak, że nie każda informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa.

Orzecznictwo sądowe bardzo surowo podchodzi do uznawania danego elementu przedsiębiorstwa za know-how lub tajemnicę przedsiębiorstwa – brak którejkolwiek ze wskazanej powyżej przesłanek będzie prowadziło do uznania, że nie zasługują one na ochronę prawną, a zatem mogą być dowolnie wykorzystywane. Wprost na to wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 grudnia 2016 roku, sygn. akt II GSK 1445/15:

zastrzeżenie poufności informacji może być uznane za usprawiedliwione wówczas, gdy łącznie spełnione zostaną warunki, o których mowa w tym przepisie.

Ponadto, w wyroku z dnia 3 października 2000 roku Sąd Najwyższy podkreśla, że:

wykorzystanie przez pracownika we własnej działalności gospodarczej informacji, co do których przedsiębiorca (pracodawca) nie podjął niezbędnych działań w celu zachowania ich poufności, należy traktować jako wykorzystanie powszechnej wiedzy, do której przedsiębiorca nie ma żadnych ustawowych uprawnień (sygn. akt I CKN 304/00).

Zaś w WSA w Warszawie wskazał, że:

na tajemnicę przedsiębiorstwa składają się takie informacje należące do tegoż podmiotu, których przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie albo nabycie od osoby nieuprawnionej zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Warunkiem respektowania tej tajemnicy jest uprzednie złożenie w odniesieniu do konkretnych informacji zastrzeżenia, że nie mogą być one ogólnie udostępnione (wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II SA/Wa 2406/13).

Odpowiedzialność za naruszenie know-how lub tajemnicy przedsiębiorstwa

Wykorzystanie, ujawnienie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub know-how będzie stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji.

W ramach odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony poprzez wykorzystanie, ujawnienie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub know-how, może żądać od osoby, która dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji:

• zaniechania niedozwolonych działań
• usunięcia skutków niedozwolonych działań
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, np. poprzez złożenie oświadczenia w danej stacji telewizyjnej (na swój koszt), w którym osoba która dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji oświadcza, że dana informacja którą np. ujawniła stanowiła tajemnicę przedsiębiorstwa innego przedsiębiorcy
• naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych – „co jest uznawane za poddanie omawianego roszczenia przepisom KC, w szczególności odnoszącym się do odpowiedzialności za czyny niedozwolone oraz do zasad ustalenia odszkodowania (j. Szwaja, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, art. 18, 2019 r, Legalis)
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych, tj.na podstawie przepisów KC o bezpodstawnym wzbogaceniu (405 i n.) – ma to na celu usunięcie tych skutków wejścia w posiadania informacji, które przyczyniły się do pozyskania korzyści (np. zysku) przez osobę, która w sposób nieuprawniony taką informację pozyskała
• w przypadku kiedy czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony – zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.

Za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa Ustawodawca przewidział także odpowiedzialność karną w postaci grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności do 2 lat.

Jednakże, to o czym należy pamiętać, to że w przypadku fałszywego pomówienia o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (czyli w tym też know-how) można narazić się nie tylko na obowiązek złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, np. poprzez opublikowanie przeprosin na danej stronie poczytnego czasopisma, ale przede wszystkim na bardzo kosztowny proces z tytułu naruszenia dóbr osobistych.

Know-how i tajemnica przedsiębiorstwa – podsumowanie

Nie sposób nie zgodzić się z tezą postawioną przez europejskiego ustawodawcę w uzasadnieniu do omawianej Dyrektywy, który stwierdził, że:

know-how i informacje są walutą gospodarki opartej na wiedzy oraz zapewniają przewagę konkurencyjną.

Dzisiejszy świat opiera się na informacji. Na rynku istnieją agencje zajmujące się wyłącznie pozyskiwaniem informacji na zlecenie. Toczą się całe wojny informacyjne, które są uważane za skuteczne narzędzie destabilizacji państw. Z kolei wielu przedsiębiorców traktuje klauzule dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa niezwykle po macoszemu, nadal nie zdając sobie sprawy, że odpowiednia kontrola i bezpieczeństwo informacji mogą stanowić klucz do ich sukcesu.

Społeczeństwo zrozumiało już jak istotne jest zabezpieczenie praw autorskich. Teraz czas na ochronę informacji będącej w każdej firmie niezależnie od tego czym się zajmuje i na jakim obszarze funkcjonuje – czy jest to software house czy piekarnia. W każdej z nich jest i będzie jakaś informacja, która spełnia cechy tajemnicy przedsiębiorstwa. Zachęcamy do zwracania uwagi jaki zapis znajduje się na końcu umowy z pracownikami, kontrahentami lub dostawcami – pod już mniej tajemniczym pojęciem „tajemnica przedsiębiorstwa” lub „know-how”.

Masz pytania związane z tematyką poruszaną w artykule, bądź problem prawny dotyczący bieżącej działalności Twojej spółki?

Zapraszamy do kontaktu:

KONTAKT Z JOANNĄ MIZIŃSKĄ   /   KONTAKT Z MAŁGORZATĄ CHUDZIK-MARCZEWSKĄ  /  KONTAKT Z KANCELARIĄ

***
Artykuł był dla Ciebie przydatny? Podziel się i udostępnij go innym.